دکتر کاظم موسوی زاده
۱۲ دی ۱۳۸۱
امروزه کشور و مردم ایران بر اثر ۲۴ سال حاکمیت جمهوری اسلامی با مشکلات و مسائل عظیم و گوناگون بهم پیوسته ای روبرو هستند. از جمله این مسائل می توان از مشکلات سیاسی، زیست محیطی، اجتماعی، انسانی واقتصادی نام برد. در مورد معضلات بسیار شکننده و نگران کننده زیست محیطی و منابع طبیعی، اوضاع بسیار نگران کننده است. تجزیه و تحلیل شواهد و گزارشات مندرج از درون روزنامه های داخل و خارج کشور نشان می دهد که در شرایط کنونی اکثر شهرهای بزرگ و ساکنان میلیونی آن در میهن ما در یک بحران پیچیده و همه جانبه زیست محیطی بسر می برند. همچنین روند و دینامسیم آلودگی و اثرات تخریب و اتلاف گسترده منابع طبیعی ایران در نظام جمهوری اسلامی بگونه ای است که بطور مستقیم و غیر مستقیم، هر گونه شرایط برای اصلاح ومتعاقبا توسعه لازم و مترقی در تمامی عرصه ها و سطوح مختلف در کشور را در آینده نیز محدود می کند. در زیر بطور جداگانه به مهمترین عوامل و مشکلات زنجیره ای موجود در زمینه های محیط زیست شهری و انسانی و همچنین صنعتی، طبیعی و مناطق روستایی و نیز آلودگیهای ویژه مزمن محیط زیست در جمهوری اسلامی در ایران اشاره شده است. این عوامل و مشکلات تنها در جارچوب یک نگرش و برخورد نظری- عملی، سیستماتیک و فراگیر علمی، اکولوژی سیاسی- اجتماعی و دمکراتیک در ایران قابل بهبود و چاره جویی می باشد. در این راستا لازم است که هم اکنون ایرانیان علاقمند، جوانان، متخصصان، اساتید دلسوز و کارشناسان محیط زیست با مداخله هر چه بیشتر از طریق فعالیتهای مبارزاتی داخلی و بین المللی، از طرفی جنایتهای زیست محیطی رژیم ملایان را افشاء کنند، و از سوی دیگر با ارائه نظریات، طرحهای نو و برنامه های سازنده مشخص و جلب حمایت و همکاریهای لازم احزاب و سازمان های غیر دولتی در جهان، خود را برای رفع سریع خسارتهای عمیق اکولوژیک ایران در آینده نزدیک- پس از سرنگونی- آماده و کارساز تر نمایند.
برخی از عوامل و مشکلات بحران اکولوژیک در ایران
کارنامه جمهوری اسلامی
ضایعات محیط زیست شهری و انسانی
– آلودگی هوا ناشی از وسائل نقلیه، صنایع و کارگاههای کوچک و سنتی
– آلودگی و قحطی آب، قطع و یا جیره بندی مستمر آب آشامیدنی در شهرها
– آلودگی ناهنجار سر و صدا ( صوتی)
– کمبود شرایط و امکانات لازم خدمات شهری همسو و همگام با افزایش سرسام آور جمعیت و حجم بسیار فشرده و متراکم زندگی در شهرها
– گسترش بی رویه شهرها و ساخت و سازهای غیر مهندسی، بدون در نظر گرفتن استانداردهای مقاومت در برابر زلزله با علم به اینکه ۲۴ شهر بزرگ ایران و بخصوص شهر ۱۵ میلیونی تهران بر روی نقشه مناطق زلزله خیز با خطر دائمی زیاد قرار دارد
– کمبود و گرانی مسکن، ایجاد روزافزون مناطق حاشیه نشینی در شهرهای بزرگ بطور، نمونه تهران
– نبود امکانات مناسب کانالیزاسیون برای جمع آوری،تصفیه و دفع اصولی فاضلاب و به هدر رفتن ریزش باران و آبهای جاری سطحی
– نبود شرایط سیستم جمع آوری و تجزیه و تفکیک اصولی و دفع مهندسی مواد زائد جامد شهری ( خانگی، خدماتی، ساختمانی، و بیمارستانها)
– کمبود شرایط و امکانات ترمیم و سالم سازی شبکه های قدیمی و فرسوده توزیع و تصفیه آب، و نیز کانالها و فاضلابهای جاری در شهرها
– کمبود شدید سرانه فضای سبز ( پایین تر از ۵/۱ متر مربع برای هر نفر در تهران) وعدم وجود تفریحات روحی و ورزشی سالم و کافی در شهرها بخصوص برای جوانان
– شرایط محیط زیستی بی ثبات از نظر اجتماعی اقتصادی و سیاسی به لحاظ رشد بیکاریهای آشکار و فرصتهای شغلی کاذب، فقر عمومی و اقتصادی گسترده، ازدیاد و گسترش جرم و جنایت، بزه کاری، رشوه خواری، استعمال مواد مخدر، ایدز و انواع بیماریهای روحی و جسمی و مسری زیست محیطی در شرایط ناهنجار کمبود و گرانی شدید امکانات درمانی و بهداشتی، تداوم تنزل ارزشها و شخصیتهای انسانی، از هم گسستگی بیشتر بنیانهای خانواده، فرار کودکان و دختران، فحشا و دیگر مشکلات با تبعات اجتماعی- فرهنگی در جامعه شهری ایران.
ضایعات محیط زیست صنعتی
– آلودگیهای شدید هوا ناشی از دود و غبارهای مضر و سمی مصارف سوخت زیاد صنایع در محل و مناطق پیرامون موسسه های تولیدی
– آلودگیهای آب و کمبود آب و برق رسانی مورد احتیاج فعالیتهای صنعتی
– آلودگیهای خاک و زمین بطرق غیر بهداشتی، بصورت دفع و پراکنده کردن زباله ها و پسابها
– آلودگیهای گوناگون ناشی از عدم ارزیابی مهندسی برای استقرار جایگاه صحیح مراکز تولیدی و صنعتی
– شرایط غیر استاندارد ماشین آلات تولیدی قدیمی و ومستهلک در بخشهای مختلف صنایع دولتی و خصوصی
– نبود امکانات ضروری دفع علمی مواد زائد و پسابها بویژه از نوع خطرناک و سمی تولیدی، صنعتی و فعالیتهای بیمارستانی
– استخراج و استفاده غیر موثر طبیعی معدنی و انرژی برای انواع تولیدات فرآورده های صنعتی
– راه و ترابری و ترافیک نامناسب
– مدیریت غیر زیست محیطی و سازمان و برنامه های کار سنتی و ناکارآمد
– کمبود کارگران و پرسنل آموزش دیده ( تکنیسین و متخصص )، بخصوص اهل فن در جوانب جلوگیری از آلودگی محیط زیست و مسایل مربوط به ایمنی محل کار و کارخانه
– اثرات و ضایعات مختلف و بهم پیوسته انسانی، اجتماعی و اقتصادی آلودگیهای دراز مدت محیط زیست صنعتی
ضایعات محیط زیست طبیعی و مناطق روستایی
– ازدیاد جمعیت روستایی: امروزه حدود بیش از ۴۰ درصد مردم ایران در روستاها بسر می برند که احتمالا در آینده بطور روز افزون به شهرها مهاجرت خواهند نمود
– نبود شرایط و امکانات لازم برای فعالیت و اشتغال در زمینه های کشاورزی، دامپروری و جنگل داری
– مهاجرت از روستاها بدلایل اقتصادی و اجتماعی، بخصوص کوچ اهالی روستاها در حاشیه مناطق کویری- بر اثر گسترش بیابان زایی- و نیز جنگلها- بر اثر قطع و بریدن درختان جنگلها
– تخریب جنگلها، بر اثر آتش سوزیهای عمومی و مانورهای پی در پی نظامی در حاشیه و مناطق جنگلها
– حجم زیاد و سرازیر شده پی در پی و بدون کنترل سیلابها بویژه بدلایل پاک تراشی جنگلها
– نابودی مراتع و مزارع کشاورزی بدلایل کمبود امکانات مناسب دامپروری و چراگاهها
– فرسایش خاک- بر اثر فرآیندهای شوری و قلیایی شدن- و رانش زمین
– استفاده بی رویه و بدون کنترل سموم ضد آفات و کودهای شیمیایی و حیوانی برای زمینهای کشاورزی
– کمبود آب و امکانات آب و برق و آبیاری لازم کشاورزی
– بهداشت ناکافی و نارسایی های کمبود دارو، درمان و تغذیه
– وضعیت گسترده و ناهنجار بیسوادی، شرایط نامناسب کمبود معلم و مدرسه برای سواد آموزی و آموزش در زمینه های امور دامپروری، کشاورزی و حفاظت از جنگلها و غیره
– نابودی تالابها، تغییر مسیر آبراه و رودخانه ها و دگرگونی شرایط بیوتوپها بدلایل ساخت و ساز و جاده کشیهای سود جویانه
– مراقبت ناصحیح از شکارگاهها، منابع و آثار طبیعی پارکهای ملی و جنگلی و انقراض شدید حیات وحش و منابع مورد نگهداری گیاه و بوته های استثنایی و غیره
ضایعات ویژه محیط زیست شهری صنعتی و طبیعی
– آلودگیهای مزمن زباله های پنهان و اماکن دفع قدیمی و مترکه در شهرها همانند محل دفن قدیمی و رها گذاشته شده آبعلی در منطقه جنوب شرقی تهران
– اماکن متروکه و تعطیل شده واحدهای صنعتی و بخش خصوصی و غیره بدون پاکسازی بعدی، بویژه مراکز تولیدات شیمیایی، آزمایشگاههای میکربی و …
– انبارها و ایستگاههای متروکه نظامی و پادگانهای تخلیه شده
– مراکز و محلهای جنگ و تراکم وسایل اسقاط، میلیونها مین و مهمات عمل نکرده جنگ در اراضی ایران
– زبا له های گوناگون و خطرناک فعالیتهای تولیدی و نگهداری سلاحهای نظامی، شیمیایی و بیولوژیکی و از جمله ساخت و سازهای نیروگاههای اتمی مانند بوشهر، نطنز و اراک
– آلودگی شیمیایی و افزایش سطح آب دریای خزر
– آلودگی خلیج فارس بوسیله پسابهای صنعتی، ریزش و شستشوی نفت کشتها و پیامدهای جنگها در گذشته
– رسوب گذاری سنگین و نیز خشک شدن تدریجی رودخانه ها
– نابودی تالابهای بین المللی و مرگ و میر ماهیها و منابع غذایی و پروتیینی آبزیان
– آلودگی مصالح آسبست دار ساختمانی و بکارگیری گسترده لوله های سرطانزای آزبستی در شبکه های توزیع آب آشامیدنی در شهرها
– و موارد نگران کننده دیگر که ایمن سازی و ترمیم آلوده گیهای همه جانبه و خطرناک ناشی از آنان سالیان دراز به طول خواهد انجامید و میلیاردها دلار خرج بهمراه خواهند داشت. مواردی که اساسا تاکنون مورد توجه لازم قرار نگرفته است.
