مشکل آلودگی صوتی در شهرهای ایران تحت حاکمیت آخوندی

دکتر کاظم موسوی زاده

مقدمه: عوامل جوی موثر در آلودگی صدا

در بررسی علمی و نظری دانش آکوستیک در مورد تاثیرات آلودگی صوتی در نظر گرفتن پارامترهای موجود شرایط محلی آب و هوا، سرعت وزش باد، رطوبت هوا، گرادیان هوا و وضعیت انیوژن- وارونگی- دما، که به ویژه در زمستان در موقعیت حساس محیط زیست شهری تهران پی در پی بوقوع می پیوندد، بسیار حائز اهمیت است.

در مورد تغییرات آب و هوایی ” در کشور ایران دمای هوا در دو سه دهه اخیر با شدت بی سابقه و باور نکردنی رو به گرمی رفته است. متوسط دمای شهر تهران در سی سال گذشته ۵/۱ درجه گرم تر شده است.” ( علی محمد نوریان رئیس سازمان هواشناسی، همشهری ۸/۲/۱۳۸۰).

بر اثر افزایش آلاینده های آلودگی هوا ناشی از فعالیتهای صنایع و کارخانه ها، ترافیک و غیره، “میزان منواکسید کربن در هوای تهران- که در گرمتر شدن دمای فضای زیست تهران سهم مهمی دارد- نسبت به چهار سال گذشته افزایش یافته که این روند بسیار خطرناک است.” (رئیس کاهش آلودگی تهران، همشهری ۲۳ آگوست ۲۰۰۳).

بر اساس تحقیقات انجام شده، ناراحتی ها و مشکلات ناشی از ایجاد سر و صداهای آزار دهنده و زیانبار در محیط زندگی شهری و افراد به دلایل شرح زیر شدت پیدا می نمایند: موقعیت طبیعی شهر تهران در ناحیه نسبتا گرم، خشک و کم رطوبت قرار دارد. “انرژی صوت می تواند توسط هوا جذب گردد. میزان این جذب بستگی به میزان رطوبت موجود در هوا دارد. گرادیان سرعت باد ایجاد سایه های صوتی نموده و صدا در جهت وزش باد بهتر شنیده می شود تا در جهت مخالف آن. در زمینه اثر گرادیان و افزایش دما نیز باید گفت که سرعت صوت در هوا با ریشه دوم دمای مطلق متناسب است. به هنگام روز هوای اطراف سطح زمین بر اثر تابش گرم شده و شب هنگام با سرد شدن هوا، هوای نزدیگتر به سطح زمین از لایه های بالاتر بوده و لذا امواج صوتی تولید شده توسط یک منبع صدا در سطح زمین بسمت بالا منحرف می گردد. بنابراین چنانچه در محلی بنابر عوامل طبیعی و مصنوعی اینوژن (وارونگی) دما بخصوص در فواصل سرد سال وجود داشته باشد، خطوط انتشار صوت بسمت پایین متمایل و متمرکز شده و برد منبع صدا بمقدار قابل توجهی افزایش می یابد. بطوریکه از مسافت های دور صداهایی مانند صدای ترکش از فاصله چند کیلومتری را که در مواقع عادی قابل شنیدن نیستند، می توان تا حدود زیادی شنید.” ( برگرفته از کتاب مهندسی محیط زیست جلد دوم صفحه ۷۲۸-۷۳۲، نوشته دکتر مجید عباس پور، استاد دانشگاههای ایران).

در کشورهای پیشرفته در سالهای اخیر، با پی بردن به دامنه آثار و عوارض چدی سر و صدای آزار دهنده و آلودگی صوتی بر سلامتی و حیات انسانی و محیط زیست در شهرها، کارهای علمی و تحقیقاتی بطور رسمی انجام پذیرفته و تجارب بدست آمده در برنامه ریزیها و اقدامات عملی، حقوقی و تئوریک در جلوگیری و کاهش سر و صداهای مزاحم در زندگی شهری از سوی شهرداریهای مربوطه این کشورها مورد دقت قرار گرفته اند. اما در ایران تحت حاکمیت جمهوری اسلامی تا امروز نه تنها مقررات و ضوابط و تعیین معیارهای اصولی و قابل اجرای کنترل مشکل آلودگی صوتی در شهرها وجود ندارد، بلکه در زمینه برخورد با این مشکل نسبت به معضلات بخشهای دیگر محیط زیست بنا بر گزارش کارشناسان- در این سالیان آشکارا با بی تفاوتیها و بی توجیهای مضاعف روبرو گردیده است، که این امر فقدان مهم علمی دستگاه زیستمحیطی در رژیم آخوندها را هم نمایان می سازد.

“با توجه به این که آلودگی صوتی در محیط زیست پایدار نیست و بصورت موجی از هواست که پس از مدتی از بین میرود، بنابراین برخلاف آلوده گیهای نظیر آلودگی آب، هوا و خاک کمتر مورد توجه مسئولان مملکت قرار گرفته است. ( برگ سبز، شماره ۲۵ صفحه ۱۰ نوروز ۷۵).

مشکل آلودگی صوتی در ایران به گونه ایی است که الگوهای ایجاد آن با دیگر کشورهای همسنگ و صنعتی نیز متفاوت می باشد: به عنوان مثال سر و صدای ناشی از اذان و روضه خوانی های دایمی در مساجد هم جزء آزاردهنده ترین شکل آلودگی صوتی در تهران و دیگر شهرها محسوب می شود. بنا بر اظهارات محمدی عراقی رئیس سازمان تبلیغات اسلامی به تاریخ ۲۲ آبان ۷۷ تعداد ۸۳ هزار مسجد و مرکز دینی وجود دارد و برای این تعداد مساجد ۲۰۰ هزار کادر حرفه ای آخوند، ملا و موذن در شهرهای ایران کار می کنند. در نظام مذهبی جمهوری اسلامی اساسا اعمال محدودیت زمانی و مکانی برای پخش و انتشار مکرر و صدای بلند اذان و تعذیه خوانی از بلندگوهای مساجد در اماکن حساس به صدا از قبیل مدارس، کودکستانها، آسایشگاهها، بیمارستانها وغیره وجود ندارد. در مقایسه با سرو صدای مزمن ترافیک و خودروها، ناراحتی ها و مشکلات شبانه روزی ناشی از صدای بلند گوهای ۸۳ هزار مساجد و مراکز دینی کمتر آن نیست زیرا که مجاورت و تداوم اصوات مساجد با محیط زندگی مردم بیشتر است. علاوه بر منبع آلودگی صوتی مساجد و منابر “در شهرهای ایران و بخصوص تهران مواردی از آلودگی صوتی وجود دارند که اصولا فاقد هر گونه منطق اند و در چارچوب زندگی معمولی شهری نمی گنجد. مثلا میتوان از سر و صدای بلند انواع فروشندگان دوره گرد و بلند گو به دست نام برد. سرو صدای غیر قابل تحمل حرکت مداوم کامیونها و ماشینهای سنگین ساختمانی، انجام عملیات خاکبرداری، شکافتن پی در پی آسفالتها، حمل و نقل تیر آهن و بسیاری از این قبیل در ساعت فراغت شب، و …. و یا شروع و خاتمه بدون زمان فعالیتهای کارگران ساختمان سازی و غیره، اینها همگی فاقد پشتوانه منطقی و تفکر شهری هستند.” همانجا صفحه ۱۱٫

به این موارد باید منابع و صور بروز سر و صدای مزاحم، زیانبار و ابعاد عظیم و اشکال گوناگون اقدامات و تحرکات نظامی رژیم را هم در این سالیان اضافه نمود. مشابه آلودگی صوتی ناشی از مانورهای دائمی و پی در پی نظامی و انفجار های مهیب انبارهای تسلیحاتی و شمیایی، و حجم رفت و آمد بالای ماشینها و خودروهای نظامی و غیره در پادگانها و حمل و نقل ترافیک سنگین معمولا آژیرکشان- در شهرهای کوچک و بزرگ و بخصوص در تهران که به خودی خود نمونه یی کمیاب در دیگر شهرها است. بطور مثال: به گفته مرتضی الویری شهردار سابق تهران” وجود زیاد پادگانها و حمل و نقل و ترافیک سنگین آنها در محدوده شهری است. خروج پادگانها از شهر تهران بودجه بسیار زیادی را می طلبد و حداقل ۶۰۰ کیلونتر مربع بایستی شهرداری زمین بخرد. با وجود اینکه سطح مساحت زندگی شهر تهران حدود ۸۰۰ کیلومتر مربع تخمین زده می شود.”( مندرج در کیهان چاپ لندن شماره ۴، ۸، ۱۰ اسفند ۷۹).

اثرات انسانی، اجتماعی و اقتصادی آلودگی صوتی

از آلودگی صوتی و اثرات زیانبار آن بر انسان و محیط زیست می توان فهرستی طولانی تهیه نمود. در طی سالها حاکمیت رژیم آخوندی بر کشورمان، یکی از نگران کننده ترین عوارض منفی ناشی از مشکلات آلودگی صوتی در شهرها، به خطر افتادن سلامت روحی و روانی قسمت عمده مردم و جامعه بوده است:

“همه بدون این که متوجه باشند دچار ناراحتیهای عصبی هستند که بطور مضاعف مهمترین عامل آن هم آلودگی صوتی در شهرها می باشد. (برگ سبز شماره ۲۵، صفحه ۱۲، نوروز ۷۵).

بر اساس داده های آماری ۱۷ درصد از جمعیت کشور دارای اختلالات عصبی و روانی شدید هستند. و بیشترین درصد افراد مبتلا به اختلالهاهای عصبی، “اسکیتزوفرنی می باشد.” (مسعود پزشکیان وزیر بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، رسالت ۶ بهمن ۸۰)

در مورد عوارض ناپیدا و دراز مدت آلودگی صوتی در شهرها باید به موارد زیر توجه داشت:

“کاهش قوه شنوایی، ایجاد سردرد و خستگیهای مزمن، دگرگونی در آهنگ تنفس، اختلال در سیستم جریان گردش خون، برهم خوردن سوخت و ساز بدن، تغییرات ضربان و اختلالات سیستم کار قلب، ایجاد نارحتیهای دستگاه گوارشی از جمله سوء هاضمه در انسان و هم چنین، برهم خوردن آرامش و آسایش در محیط خانه، اجتماع و استراحتگاهها، گسترش خشونت در رفتارهای اجتماعی و ازدیاد تصادفات شهری، ایجاد مزاحمت در خواب و عدم تمرکز در کارهای اقتصادی، در مطالعه و آموزش” ( کهل هامر، کتاب دانستنیهای ضروری در مورد آلودگی صوتی، صفحه ۱۴۶، از انتشارات وزارت محیط زیست آلمان، سال ۸۸)

به علت اهمیت زیستمحیطی موضوع در شهرهای صنعتی، پر ترافیک و جمعیت رو به افزایش ایران، جا دارد که در این نوشته به جدیدترین نتایج ارائه شده از تحقیقات وسیع علمی طی دهه اخیر در کشورهای انگلستان و آلمان نیز اشاره کنیم:

“پژوهشگران آلمانی در مطالعات خود در شهرها بدین نتیجه رسیده اند که احتمالا سر و صدای مزاحم پس از دود و استعمال دخانیات و آلودگی هوا دومین عامل مهم سکته های قلبی در میان اهالی شهری مانند برلین بوده است و احتمال خطر مرگ در اثر سکته قلبی به علت آلودگی صوتی حتی از خطر مرگ بر اثر سرطان ریه ناشی از غبار و آلودگی هوا هم بیشتر می باشد. متخصصان مراکز تحقیقاتی انگلستان نیز نتایج مشابهی را در مورد کسانی که در محلات مرکزی و پر سر و صدا و خیابانهای پر رفت و آمد شهر زندگی می کرده اند- ارائه و گزارش می نمایند،” (مجله اشپیگل، شماره ۲۷ ژوئیه ۹۶)

در این باره البته آماری در ایران راجع به تعداد قربانیان ناشی از آلودگی صوتی در شهرها و تهران، تاکنون وجود ندارد، اما کم و بیش در مورد آثار و عوارض جدی آلودگی هوا بر سلامتی و حیات انسانی در جامعه شهری تهران اطلاعاتی موجود است:

“شبکه خبری آسمان آبی ایران ۱۵/۸/۲۰۰۳: بر اساس آمارهای وزارت بهداشت و درمان در تهران گزارش میدهد که سالانه ۷ هزار تهرانی بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند. سالانه ۴ هزار مرگ و میر بر اثر بیماریهای ناشی از ذرات معلق هوا و ۳۳۰۰ مرگ و میر بر اثر سرطان ناشی از آلودگی هوا روی می دهد. این آمارها نشان می دهد، هر ساله بر اثر آلودگی هوا از هر ۱۰۰ هزار نفر به بیماریهای قلبی و تنفسی و ۵۲ نفر به انواع سرطان مبتلا می شوند.”

علاوه بر عوارض بیماریها و سکته های قلبی در آمارهای فوق بخصوص باید به آثار مخرب سر و صدای شدید و مداوم روی جسم و روح کودکان در کشور هم توجه کرد. از جمله این آثار می توان از “اختلال و جلوگیری از تکامل و رشد جسمی کودک، ممانعت و به تاخیر انداختن پروسه و روند زبان گشایی، لطمه وارد نمودن به رشد هوش و درجه ذکاوت و احساس و هوشمندی عاطفی، و عصبانیت و شلوغی و همچنین بی میلی نشان دادن نسبت به تعلیم و تربیت” نام برد. (پروفسور دیتر گوتلب، مشاور سازمان بهداشت جهانی و رئیس بخش کنترل آلودگی صدا در اداره محیط زیست و تلوزیون آلمان، ۱۰ اکتبر ۹۶).

در باره میزان و درجه آلودگی صوتی

جهت ازیابی میزان درجه و تشدید آلودگی صوتی در شهری با وضعیت و موقعیت- جوی- تهران، لازم است در قدم اول یادآوری نمود که مضمون و مفهوم علمی آلودگی صوتی چیست و برای مصونیت از خسرانهای جانی و مالی حداقل استانداردهای زیستمحیطی به چه ترتیب می باشد.” به طور ساده و از نظر تکنیکی، صدا بر اثر ارتعاشات مکانیکی (مثلا ضربه یک سیم) تولید می شود و در نهایت امواج صوتی از طریق هوا انتشار و انتقال می یابند.” ( زنده یاد استاد روح الله خالقی، کتاب نظری به موسیقی، چاپ سوم سال ۱۳۷۰ صفحه ۴-۵).

این شکل نمودار انتشار یک تک صدا با فرکانس منظم- سینوسی- و سرو صدا را که در واقع از ترکیب صداهای گوناگون با فرکانسهای نامنظم و مختلف تشکیل می یابند، نشان می دهد.

ممکن است واژه آلودگی صوتی تنها مساله سروصدا را تداعی نموده و فهمیده شود. ولی در بررسی موضوع و مشکل آلودگی صوتی، منحصرا حساسیت شنوایی و درجه تحمل شخص نسبت به صداها هستند که تعیین کننده می باشند. اشخاص به محض جذب یک صدا و بلافاصله انتقال واکنشهای ارتعاشاتی توسط اعصاب شنوایی به سیستم مغز، هر یک به طور نسبی و متفاوت از یکدیگر، سر و صدا را در اعصاب و و روان خود تعبیر و احساس می نمایند و در رابطه مستقیم متناسب با سن، سلامت عمومی وضعیت و خستگی جسمی و روحی یا حتی بسته به نوع کار و فعالیت و تحرکی که دارند در مقابل آن عکس العمل نشان می دهند. از این رو علم آکوستیک- فیزک به همین ویژه گیهای پیچیده توجه نموده است: “هر نوع صدایی که انسان تمایل به شنیدن نداشته و به گونه ای از آن احساس اذیت و آزار نماید یا سبب ایجاد آسیب و اختلال اعصاب شنوایی گردد، در حکم آلودگی صوتی شناخته و تعریف می نماید.” (تعریف از شاد کووسکی در سال ۱۹۸۳، کتاب دانشگاهی علوم کار، صفحه ۳۰۹، تالیف پروفسور لوچاک).

به طور عملی، ابتدا متد های صدا سنجی ویژه و دقیق در منشاء صدا و در نهایت با تعیین کمیت فیزیکی شدت فشار صوت، میزان و درجه آلودگی صوتی ارزیابی و محاسبه شده و اثر آن روی افراد مشخص می گردنند. جهت راهنمایی، جدول زیر برخی از استانداردهای معیارهای تقریبی شدت فشار صوت ناشی از منابع گوناگون را نشان می دهد. سازمانهای بین المللی فعال در رابطه، با مسائل سر و صدا، استانداردهای قابل قبول سر و صدا در محیط های شهری را تعیین نموده اند. مهمترین این سازمانها بشرح زیر می باشند:

سازمان بین المللی استاندارد ISO

سازمان بهداشت جهانی WTO

انجمن آکوستیک GALF

سازمان بین المللی کار ILO

کمسیون اقتصادی اروپاECE

سازمان همکاریهای اقتصادی و توسعهOECD

سازمان بین المللی هواپیمایی غیر نظامیICAO

استانداردهای شدت صوت از منابع گوناگون

در ارزیابیها باید در نظر گرتف که بر اساس انجام آزمایشهای مختلف بر روی افراد، شدت فشار صوتی ۱۰ دسی بل-آ (حد شنوایی) و همچنین شدت فشار صودتی ۱۲۰ دسی بل-آ “حد دردناکی” در انسان صدا سنجی و معین شده اند. معیار لگاریتمی دسی بل-آ را نیز بر مبنای دامنه وسیع حس شنوایی انسان، که معمولا در افراد جوان و سالم در محدوده فرکانسی ۱۶ تا ۱۸ کیلوهرتز قرار دارند، تنظیم کرده اند. یکی از الزامات بهداشتی زیست محیطی در جهت محدود نمودن خطرات حاصل از آلودگی صوتی بر انسان است. در کشورهای پیشرفته غربی مقررات تعیین شده برای رعایت حدود مجاز سر و صدا در مناطق مسکونی از این قرار است: “حد مجاز آلودگی صوتی در مناطق عادی مسکونی در شهرها در طول روز ماکزیمم با ۵۵ دسی بل- آ و در ساعات شب بین ۳۵ تا ۴۰ دسی بی-آ مقرر شده اند.” (نرم شماره ۱۸۰۰۵ کنترل آلودگی صدا در مناطق مسکونی شهری در آلمان).

اما در تهران کنونی درجه آلودگی صوتی، حتی در شبهای نسبتا ساکت زمان جنگ هم دست کم دو برابر حد مجاز بالا بوده است: “شدت بار آلودگی صوتی تهران را تنها بر اثر ترافیک وسایط نقلیه می توان طی ساعات شب مقداری در حدود ۷۰ تا ۹۰ دسی بل- آ دانست.” ( مقدمه یی بر شناخت محیط، کامیز بهرام سلطانی).

فهرستی که از عوارض گوناگون و آسیبهای آلودگی صوتی آوردیم و درجه شدت آنها، جملگی موید اظهارات و شکایتهایی است که بارها از هموطنان می شنویم یا در نامه هایی که به مطبوعات می نویسند، می خوانیم. چکیده تمام این ناراحتیهای عمومی مردم در تهران در رابطه با سر و صدا در یک جمله خلاصه می شود که: “در تهران ما از شدت سر و صدا سرسام می گیریم.”

منابع ایجاد آلودگی صوتی

در یک سیستم مدیریت علمی در وهله اول می بایست به کار شناسایی و به خصوص ریشه یابی مولد های آلودگی صوتی در مناطق مسکونی و شهری اقدام نمود. در این جا به برخی از عوامل منابع ایجاد آلودگی صوتی اشاره می شود: “وجود کارخانه ها و کارگاههای صنعتی و تولیدی در درون بافت شهری، باعث ایجاد سر و صدا شده است.” (کیهان، ۱۸ آذر ۷۵).

علاوه بر این، عوامل متعددی باعث آلودگی شدید صوتی در تهران می شوند که به صورت خلاصه در نقل قول زیر ذکر می شوند:

“در یک کلام مهمترین منابع ایجاد آلودگی صوتی در تهران، وسایل نقلیه موتوری، صنایع، هواپیما، قطار، فعالیتهای ساختمانی، بلندگوهای مساجد، سرپوش فلزی آب روهای موجود در خیابانها، جمعیت و رفتارهای اجتماعی مردم، طرحهای نامناسب شهری و…همچنین یکی از بدترین آلودگی صوتی در شهرها صدای بوق اتوموبیلها می باشد.” (حمید هادی نیا، کارشناس دفتر زیست محیطی، صفحه ۱۱و ۱۲ برگ سبز شماره ۲۵، نوروز ۷۵).

مشکل طولانی مدت ترافیک سنگین تهران، راهبندهای طولانی همراه با صدای بوق اتوموبیلها برای ساکنان اکثریت خیابانهای اصلی و مرکزی شهر، به شکل آلودگی صوتی مزمن و شدید، متاسفانه به صورت عادت درآمده است. یک معضل مهم دیگر مشکل عظیم کیفیت فنی و غیراستاندارد خودروها می باشد. بدین ترتیب که چه در رفت و آمد روان و چه در شکل خاص ترافیک تهران، وسایل نقلیه و حمل و نقل سنگین درون شهری باعث شده که ضریبهای فشار آلودگی صوتی به طور قابل ملاحظه ای در تهران بالا برود. زیرا در کم یا پر صدایی حرکت خودروها، به طور اعم خصوصیات، نوع و مدل و عمر تکنولوژی ماشین در سطح خیابانها نقش دارند و به طور خاص هم در این زمینه طبق معمول معاینه های فنی و استاندارد به منظور شناسایی و تعیین پارامترهای نقص مولد و تشکیل سر و صدا در ماشینها به عمل نمی آیند. از تعداد کل ۵/۱ میلیون انواع وسایط نقلیه موتوری فعال در تهران- که دست کم ۶۰ درصد آنها هم عمری بیش از ۲۰ تا ۳۰ سال دارند- به طور حتم اکثریت قریب به اتفاق تصادفی بوده و دارای مشکلات تجهیزات شل و آویزان و وسایل پوسیده و فرسوده قدیمی- صدا ایجاد کن- می باشند. تازه، یک مساله دیگر نیز سنگینی می کند: “به انواع اتوموبیل و موتورسیکلتها بوقهای شیپوری و بنزی (قوی) هم وصل شده اند.” (منصوری، افسر راهنمایی تهران، برگ سبز شماره ۲۵، صفحه ۷۹، نوروز ۷۵).

بنابر گزارش شبکه خبری آسمان آبی، امروزه “سرو صدای ناشی از ترافیک آزار دهنده ترین مشکل آلودگی صوتی در تهران است. بخصوص سه چهارم از حدود ۳۰ هزار تاکسی رسمی و ثبت شده فعال و ۲۰ هزار سواری تاکسی شخصی در حال تردد در تهران فرسوده هستند. در این زمینه و همچنین اعمال محدودیت زمانی و مکانی در عبور و مرور کامیون ها از مکان های حساس به صدا از قبیل بیمارستانها، مدارس و آسایشگاهها و غیره باید در نظر گرفته شوند.” (مهندس حسین حسنجانی، کارشناس آلودگی هوا و ترافیک، ۱۵/۸/۲۰۰۳).

در مجموعوضعیت کنونی و آزار دهنده برای میلیونها تن از ساکنان تهران، مولود مساله بنیادی فقدان یک سیاست زیست محیطی جامع و مترقی و مدیریت ذیصلاح و فهم علمی لازم و ضروری در این زمینه می باشد. در حالی که مشکلات زیستمحیطی از محدوده خطرناک هم عبور کرده اند، حتی در اجرای قوانین و مقررات متروکه دوران گذشته نیز همچنان سهل انگاری می شود: “اگرچه بعد از قریب به یکصد سال قانونگذاری در ایران، هنوز قوانینی که سر و صدا و رفتارهای نا به هنجار در شهرهای شلوغ و پرترافیک شهری را مشخس سازد، بسیار نادر است، لیکن نمی توان گفت که مجموعه قوانین خالی از این مقررات است. یکی از مهمترین این قوانین، آییننامه امور خلافی مصوب سال ۱۳۲۴ خورشیدی است. اگرچه هنوز مجری است، اما به دلیل ضعف دستگاههای اجرایی در زمره قوانین متروک درآمده است.” (روزنامه ایران، ۱۹ مهر ۷۴).

راه حلهای کارساز و کم کردن سر و صدا

در شرایط پیشرفت و تحولات جوامع امروزی، رشد تکنولوژی و تکامل صنعت، ماشینی شدن زندگی، ازدیاد روزافزون جمعیت و گسترش شهرها، ضرورتا ایجاب می نماید که مقوله مهم آلودگی صوتی در شهرها نیز جدی تلقی شده و برای مهار کردن آن اقداماتی مناسب به عمل آید. درست برخلاف وضعیت وخیم موجود در میهن ما بسیاری از کشورها و مخصوصا ممالک غربی با مد نظر قرار دادن الگوهای اکولوژیک پیشگیری و مبارزه با آلودگی صوتی، مدتهاست که در شهرهای خود، مدیریت و برنامه های زیست محیطی مقرر کرده و اجرا نموده اند و اکنون برای مقابله با این معضل، از تکنیکهای کارآمدی در زمینه های گوناگون استفاده می کنند. از جمله این راه حلها می توان از موارد زیر نام برد:

الف: طرح و برنامه های کارساز برای جلوگیری و کنترل صدا در منشاء و منبع اصلی،

– هدایت برنامه های جامع آموزشی و ایجاد رشته های تحصیلی مربوطه در دانشگاهها، مانند مهندسی کنترل آلودگی صدا،

– برنامه ریزی علمی نظام ترافیک و حمل و نقل ارتباطات،

– جامع نگری و اصلاح در مورد تابلوها و چراغ راهنماییها در تقاطع و مسیر خیابانهای پر عبور و مرور خودروها،

– معاینه فنی و اصلاح و طراحی جدید موتور خودروها، منع تردد وسایط نقلیه موتوری بسیار قدیمی و فرسوده،

– بهسازی اتوبانهای شهری و جاده ها، ساخت و پرداخت صحیح و اصلاح مهندسی آسفالت و سطح خبابانها با تکنولوژی مناسب، مثلا به کار بردن مصالح سبک صداگیر در ترکیبات مواد آسفالت،

– استفاده از دوچرخه برای سفرهای شهری کوتاه،

– منطقه بندی آلودگی صوتی و وضع و تعیین ضوابط ساعات رفت و آمد برای وسایط نقلیه موتوری،

– مقرر نمودن ماکزیمم سرعت ۳۰ کیلومتر در ساعت برای خودروها در مناطق مسکونی و اماکن عمومی و استراحتگاهها،

– ایجاد و گسترش فضای سبز در شهرها با در نظر گرفتن درختان پربرگ و تمام ساله که در گرفتن صداهای مزاحم نقش مهمی دارند،

– تدوین مقررات و آییننامه های اکولوژیک شهر و مسکن سازی،

– رعایت کامل نرمها و اصول فنی مهندسی “حفاظت و کنترل آلودگی صدا” در هر گونه پروژه و برنامه ریزی، به خصوص در طراحی و ساخت بنا و سازه ها،

– هدایت پروژه های تحقیقاتی برای ارزیابی و مکان یابی ایجاد محیطهای مسکونی و صنعتی، بخصوص در نواحی سایه های صوتی،

– تکامل علمی- اکولوژیک صنعت و سیستم صنابع ماشین سازی به منظور جلوگیری و هر چه کمتر نمودن ایجاد سر و صدا در حین پروسه های متفاوت تولید و همچنین بی سر و صدا تر نمودن فرآورده ها و محصولات در زمان بهره برداری و استفاده (در این طرح به ویژه بهداشت و ایمنی پرسنل و کارگران در محیط کار و تولید مد نظر می باشد.)

ب: تکنیکهای کم کردن سر و صدا

علاوه بر طرحهای اساسی و موثق فوق، متدهای فنی- ساختمانی بسیار مطلوبی، جهت کم کردن یا ممانعت از گسترش نفوذ سر و صدا موجود هستند. این اصول و روشها می بایست در طراحی و ساختمان بناهای جدید در نظر گرفته شده و رعایت شوند که در حال حاضر به عنوان شیوه های استاندارد در اکثر اقدامات ترمیم و عایق سازی اماکن مسکونی و مراکز قدیمی مورد استفاده قرار می گیرند، بعضی از این راه حلها عبارتند از:

– در صورت امکان، قطورتر نمودن لازم ضخامت بدنه دیواره های خارجی(منازل، محلهای کار و اماکن عمومی) با استفاده از مصالح آجری یا بتون،

– نصب دیواره های آکوستیک با استفاده از گچ یا فیبرهای مخصوص به اضافه یک لایه نازک پشم شیشه (معدنی) صداگیر،

– تعویض در و پنجره های قدیمی و نصب صحیح دربهای ضخیم و پنجره های دو جداری عایق صدا،

– نصب صفحات آکوستیک سبک و متخلخل به سقف آتاقها،

– عایق بندی و پوشش کامل لوله های آب و تجهیزات شبکه سرویسهای موجود در منازل و ادارات،

-ایجاد دیواره های نسبتا مرتفع اسفنجی ضد صوت در کنار مراکز و اماکن آلاینده مانند ریل آهن و خیابانها و همین طور ساخت تونلهای زیرزمینی در مسیر و شاهراههای پرترافیک و پر عبور و مرور به منظور ایزوله کردن صدا.

اما در ارتباط با این الزامات هم، “در تهران…ضوابط زیست محیطی در ساخت و سازها اجرا نمی شود… و نبودن ضوابط مدون برای جلوگیری از آلودگیهای زیست محیطی هنگام ساختمان سازی…. نابسامانیهای مختلف در محلات شهر را سبب شده است.” (همشهری، ۲۶ آبان ۷۵).

نتیجه:

بنابر تجارب موجود واضح است که رژیم جمهوری اسلامی و دستگاه زیستمحیطی دولت آخوند خاتمی قادر به تغییر، اصلاح یا بهبود اوضاع و آلودگی های محیط زیستی شهری که آلودگی صوتی را نیز شامل می شود و هر روز نیز بر وخامت آنها افزوده می شود، نیست. حل ریشه ای مسائل و معضلات پیچیده آلودگی صوتی در شهرها از یک نظام مردمی و آزاد با تلفیق راه کارهای نظری و عملی همه جانبه اکولوژیک-سیاسی-اجتماعی ساخته است. نظامی که بتواند این راهکارهای عملی را منطبق با شرایط، الزامات و ویژگی های زیست محیطی و اکولوژیکی کشور ایران به مرحله اجرا بگذارد.