به مناسبت یازدهمین سالگرد برگزاری کنفرانس محیط زیست سازمان ملل متحد در ریو- ۲۱ تا ۲۴ خرداد ۱۳۷۱
مصاحبه با دکتر کاظم موسوی زاده، مسئول بخش محیط زیست حزب سبزهای ایران
آرش شمس: آقای موسوی زاده لطفا در مورد اهمیت اکولوژیک ایران توضیح دهید.
کاظم موسوی زاده: با تشکر فراوان از فرصتی که در اختیار من قرار دادید تا در باره وضعیت بحران اکولوژیک ایران تحت حاکمیت جمهوری اسلامی گفتگو و تبادل نظر و چاره اندیشی کنیم. بخصوص که شرایط زمانی انتخاب شده این گفتگو مصادف با یازدهمین سالگرد برگزاری کنفرانس بین المللی محیط زیست و توسعه سران کشورهای جهان در خرداد ماه ۱۳۷۱ در ریو برزیل است. کنفرانسی در مورد با اهمیت ترین موضوعی که سرنوشت جهان بشریت و همه موجودات زنده و غیره از جمله در ایران به آن گره خورده است. امروزه همچنان جامعه بین المللی نگران آلودگی شدید جو، پارگی لایه ازن، گسترش پدیده گلخانه ای، گرم شدن کره زمین و آب شدن تدریجی کوه های یخی و یخچالهای شمال، کاهش تنوع زیستی و بروز آشکار تغییرات شدید در سیستمهای اقلیمی، و نیز مشکلات تامین نیازهای زندگی جمعیت روز افزون و مسایل حاد جهانی، اشاعه جنگ، تروریسم، تهیه و انباشت تسلیحات گوناگون کشتار جمعی تهدید و تخریب کننده محیط زیست در جهان است. ملاحظه می کنیم که وضعیت و تداوم اثرات دینامیسم تخریب محیط زیست و اتلاف گسترده منابع طبیعی و ذخایر کشور ما توسط جمهوری اسلامی هیچ مرز ملی و یا جغرافیایی نمی شناسد و نتایج مترتب بر آن خواه ناخواه به مشکلات زیست محیطی شناسایی شده ذکر شده در سطح کشورهای همسایه منطقه و جهان افزوده می شود.
و اما سوال شما به این لحاظ بسیار اهمیت دارد که از دهه های اواخر قرن گذشته روند جهانی شدن اقتصاد و سرمایه داری بطور شتابان در جریان بوده است. در باره الزامات موجودی منابع اولیه و خام مورد نیاز تولیدات و صنعت در بسیاری از کشورها محدود بوده و یا امکانات مالی و تکنولوژی کشف، استخراج و بهره برداری از آنان را در دسترس ندارند. بدینصورت ممالک با پتایسیل های ثروت منابع غنی زیر زمینی و ذخایر معدنی و همچنین از نظر کم و کیف منابع انسانی و فرهنگی در کانون اصلی تغییر و تحولات سیاستهای اقتصادی و صنعتی سرمایه داری متکی به تولید بیشتر و مصرف بیشتر بر اساس صرف افسار گسیخته منابع قرار دارند. بهمین دلیل هم میتوانیم حدس بزنیم که در قرن کنونی شاخص توانمندیهای بیشتر، حاصل قدرت محیط زیست و اکولوژی بعنوان زیر بنای اصلی توسعه افتصادی صنعتی و کشاورزی کشورها خواهد بود. در همین رابطه جریانات و معادلات سیاسی و اقتصادی بین المللی نیز، نقش تعییین کننده و اصلی را ایفا خواهند کرد. خوب شما می پرسید اهمیت اکولوژیک ایران چیست؟ بطور مختصر می توانم بگویم که موقعیت جغرافیایی و ژئوپولیتیکی کشور ایران با مساحت گسترده آن بعنوان دروازه بین کشورهای منطقه خزر، خلیج فارس و خاورمیانه عمل می کند. سرزمین ایران بدلایل قرار داشتن در اقلیم پالئار کتیک و وضعیت زمین شناسی آن، از تنوعات جغرافیایی اقلیم گیاهی جانوری و ثروت سرشار منابع هیدروکربنی و ذخایر گوناگون معدنی و بالقوه در قیاس با کشورهای همسنگ و در سطح ممالک جهان برخوردار است. همینطور برای آینده نیز امکانات کشف ذخایر معدنی، نفت و گاز بیشتر در میهن ما وجود دارد. از جمله امکانات در منابع طبیعی که می توانم از آنها نام ببرم:
آبهای سطحی ناشی از بارندگی ۴۰۰ میلیارد متر مکعب- رودخانه ها و جریانهای سطحی: ۹۷ هزار میلیون متر مکعب- زمینهای زراعی: ۵/۱۸ میلیون هکتار- جنگلها و درختزارها: ۱۹ میلیون هکتار- مراتع: ۹۰ میلیون هکتار- پارکهای ملی و مناطق حفاظت شده: ۸ میلیون هکتار- شیلات و بهره برداری سالانه از آن: بیش از ۳۰۰ هزار تن- سفره ها و حوضه های زیرزمینی: ۳۵ میلیون متر مکعب.
بعنوان مثال اگر بخواهیم ارزشهای اقتصادی منابع طبیعی ایران را در نظر بگیریم، کشور ما با داشتن مساحت ۸ میلیون هکتار اراضی مختلف شناخته شده تحت عنوان پارکهای جنگلی، ذخیره گاههای زیست کوه و جنگلی، میراث های ذیقیمت جهانی تالاب و پارکهای ملی و پناهگاههای حیات وحش و حفاظت شده و همچنین دریاچه، دریا و رودخانه ها و غیره ظرفیت چشمگیری در زمینه های رشد و توسعه اصولی و علمی صنعت پردرآمد توریسم در سطح ملی منطقه ای و جهانی دارد. در اینحا صحبت از تعداد، توزیع جغرافیایی و مشخصات عمومی و ویژه معادن گوناگون در ایران نیست چونکه از حوصله این بحث خارج است. اما بطور کلی ایران از نظر داشتن انواع معدنی جزو کشورهایی است که از تنوع بسیار زیاد و بعضا کمیاب در سطح جهان برخوردار است.
بنابر آمارهای رسمی شرکت ملی نفت ایران در سال ۶۸ حجم کل ذخایر نفتی ایران باستثنای میدانهای جدید و یا کشف نشده حدود ۹۳ میلیارد بشکه بوده است. طبق تخمینهای مراکز بین المللی و نشریه اویل ایندکس ژورنال در سال ۱۳۷۰، اگر سطح تولید روزانه ایران زیر ۳ میلیون بشکه در روز انجام گیرد در صورت ادامه همین سطح تولید ذخایر نفت ایران تا ۹۰ سال دوام خواهد داشت. آخرین آمارهای موجود بین المللی که در مجله اویل، گاز اکونومیست منتشر شده، نشان می دهد که ذخایر نفت خام ایران در سال ۲۰۰۱ به میزان ۱۲۲۶۳ میلیون تن بالغ می شود. ایران سالانه با ۱۵۹ میلیون تن دومین کشور صادر کننده نفت و چهارمین کشور در سطح جهان است. علاوه بر اینها ذخایر قابل بازیافت گاز و مایعات گازی همراه ایران حدود ۷۰۰ تریلیون فوت مکعب برآورد میشود. بنابراین پتانسیل گازی غنی ایران به عنوان منبع سوخت تکنولوژیهای برتر و آینده بسیار مهمتر از امکانات نفتی آن است. بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت رژیم آخوندی در گزارش به خبرگزاری فرانسه در تاریخ ۱۷ بهمن ماه ۸۰ عنوان کرده بود: ایران هم اکنون دارای ۶/۲۶ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی است. ایران از نظر ذخایر گاز طبیعی پس از روسیه در مقام دوم جهان قرار دارد و ۱۷ درصد از ذخایر گاز طبیعی دنیا در ایران قرار دارد. طبق گفته وی نیمی از گاز ایران در خشکی قرار داشته و هنوز امکانات ذخایر جدید زیادتری نیز در مناطق گسترده کشور وجحود دارد. طبق آمارهای رسمی در سال ۷۲، تعداد ۱۲۲۸ معادن کانیهای غیرفلزی فعال در سطح کشور اعلام شده است. از میان آنها میتوان ذخایر وسیع سنگهای ساختمانی و تزیینی ارزنده، سنگ مرمر، شن و ماسه، قلوه سنگ گچ، سیمان و نمک طعام و غیره را در مناطق کشور نام برد.
ایران از نظر دارا بودن معادن عظیم فلزی نظیر آهن، چدن، مس، سرب، آلومینیوم، روی، کرومیت، منگنز، مولیبدن اورانیوم، نقره، طلا، پلاتین، نیکل، قلع، جیوه، بوکسیت، تنگستن، تیتان، کادمیوم و آنتیموان و غیره هم موقعیت ممتازی را در بین کشورهای جهان دارد. بطور نمونه ایران بلحاظ ذخایر معدنی مس بر روی کمربند مسن جهان قرار گرفته است. تنها کل میزان کنونی ثابت شده ذخایر مس سرچشمه کرمان ( از بزرگترین کارنسارهای مس کره زمین) بیش از یک میلیارد و دویست میلیون تن برآورد میشود. و یا نمونه دیگر اینکه معدن سرب انگوران در استان زنجان، بزرگترین ذخایر سرب و روی خاور میانه محسوب می شود.
شاید گفتن نداشته باشد که وجود معادن و ذخایر هیدروکربن از جمله شرایط و امکانات برای صنعتی شدن ایران را فراهم کرده است. بطوری که می تواند در پیوند و بموازات یکدیگر نیز رشد و توسعه و عمران و آبادی در سایر بخشهای کشاورزی تجارت خدمات و ساختمانی در کشور را تضمین و عملی کند.
آرش شمس: آقای موسوی زاده شما بارها در مورد ضرر و زیانی که در این رژیم به اکولوژی ایران وارد شده است، مطالبی نوشته اید. لطفا توضیحی در این موارد بدهید.
در بیست و چهار سال گذشته در حاکمیت آخوندها، بنابر آمارهای منتشر شده خود مطبوعات رژیم، ایران بیشترین اتلاف منابع زیست محیطی طبیعی، معدنی و انسانی را در جهان داشته است. اینها فاکتهایی است که خود رژیم از طریق مطبوعات و منابع رسمی اش گفته و طبعا ارقام واقعی باید بیشتر از اینها باشد. بگذارید تعدادی از اینها را باهم مرور کنیم. در اوایل روی کار آمدن خمینی در ایران بنابر گزارش مندرج سازمان ملل در سال ۱۳۵۸، کشور ما بلحاظ پتانسیلهای موجود منابع و ذخایر معدنی و طبیعی، یکی از ثروتمندترین ممالک و از نظر زمینهای قابل کشت جزو، ششمین کشور های جهان محسوب می شد. در صورت برداشت و استفاده اصولی از امکانات سرمایه های طبیعی ظرفیت بهره برداری از آهن و مس بیش از ۲۰۰ سال، ذغال سنگ گاز و نفت به ۱۲۰ سال تخمین زده می شد. از سوی دیگر در زمینه فرار مغزها هم اکنون ایران بالاترین رکورد فرار مغزها، متخصصین کارشناسان تحصیلکردگان دانشجویان و فرهنگیان در سطح دنیا را دارد. حدود یکسال پیش در یکی از روزنامه های چاپ خارج کشور- کیهان چاپ لندن- از قول یک کارشناس اقتصادی دانشگاه تهران عنوان شده بود که نهایت امکان بهره برداری از نفت و گاز به عنوان منبع اقتصاد تک محصولی ایران تا ۲۰ سال یدگر قابل بهره برداری نخواهد بود. چرا؟ یکی از نمونه ها دلایل آن را مسئول کمسیون اقتثاد مجلس اسلامی در تاریخ ۲ شهریور ۷۲ در کیهان رژیم آشکارا گفته بود که عینا نقل می کنم. وزارت نفت موقعیکه روزانه ۳ میلیون بشکه نفت استخراج می کند، گاز دیگر به چاه ها تزریق نمی کند . بدینصورت منابع هم بیش از حد معمول هرز میرود و دیگر برای آینده بدون استفاده و قابل استحصال نمی باشد.
مجله فرانسوی لوپوئن در روز ۳ دسامبر ۱۹۹۹ نوشته بود: بنیاد مستضعفان و جانبازان رژیم بیش از ۴۰ تا ۴۵ درصد اقتصاد غیر نفتی، از جمله ۶۴ معدن غنی کانی و غیر کانی و بهترین زمینها و محصولات کشاورزی ایران را در اختیا کامل خود دارد. این موسسه بزرگترین موسسه اقتصادی در سطح خاور میانه است. دارای صدها کارخانه مواد غذایی ساختمانی پتروشیمی، ۲۷۸۶ ملک و ساختمان بزرگ، ۳۲۰ شرکت بازرگانی هواپیمایی و ناوگانهای دریایی، ۹۰ سینما، ۲۵۰ موسسه اعتباری و بانکی و چندین شرکت انتشاراتی مجله و روزنامه می باشد. بخش عظیم معدن نقره و طلا و پلاتین، عتیقه جات و جواهرات که در دنیا نمونه و محصر به فرد است و یا مجتمعهای کشت و صنعت، صنایع دستی و فرش و هزاران اراضی زراعی و پرمحصول ترین باغهای میوه و فرآورده های اعلای خشکبار که یکی از بزرگترین مجموعه امکانات اقتصادی در دنیا تلقی می شود در اختیار تام بنیاد مستضعفان تحت نظر محسن رفیقدوست و خانواده رفسنجانی قرار دارد و تا کنون هیچگونه حساب و کتابی از خود ارائه نداده است. درآمد اقتصادی این بنیاد را روزنامه فیگارو اکونومیک در ۲۱ دسامبر ۲۰۰۰، بیش از ۵/۳ میلیارد دلار در سال تخمین زده است.
از اطلاعات ۱۵/۷/۷۴ برایتان می خوانم. فرسایش خاک به میزان ۴ میلیارد تن در سال علاوه بر انهدام حاصلخیزترین زمینهای مزروعی کشور سالانه موجب اتلاف ۳۰۴۰ میلیارد تومان مواد غذایی و استعدادهای نهفته در خاک می شود. از گزارش مالی جمهوری اسلامی در زمینه محیط زیست کشور در سال ۷۱ می خوانم: در سالهای اخیر بیش از ۸۰ درصد مناطق حفاظت شده و ۵۰ درصد پناهگاههای حیات وحش تمام قابلیتهای زیستگاهی خود را از دست داده است. ۵۰ الی ۸۰ درصد از جمعیت حیات وحش از بین رفته اند و شمار فهرست انقراض گونه های زیست محیطی رو به افزایش اند. فصلنامه محیط زیست ویژه دوره چهارم شماره دوم روزنامه همشهری مورخ ۱۷/۵/۷۸ نیز درج کرده بود: در گذشته ۱۵ هزار نوع مختلف حیوانات وحشی و جود داشت که در حال حاضر به ۱۵۰ نوع رسیده است. ۲۵ درصد گونه های پستانداران و ۱۱ درصد پرندگان رو به نابودی کامل رفته و نسل شیر و یوزپلنگ ایرانی در این سالیان تقریبا منقرض شده است. یکی از دلایل مهم اینستکه که در سالهای اخیر ۵۰۰۰۰۰ اسلحه شکاری به شکارچیان و مسئولین مربوطه داده شده است. حسین سراج زاده مدیر طرح حفاظت از تالابهای ایران در تاریخ ۶ مهر ۷۹ به خبرگزاری جمهوری اسلامی گفت: ۷ تالاب بین المللی ایران بدلیل انباشت زباله و بهره برداریهای غیرمنطقی از منابع گیاهی و جانوری و آب تالابها بکلی خشک شده است. روزنامه همشهری ۱۴/۵/۷۸ می نوسید: بر اثر ورود پسابهای واحدهای صنعتی به تالاب انزلی سالانه ۴۰ تا ۵۰ میلیون بچه ماهی تلف می گردند.
متاسفانه در حاکمیت آخوندها هم بحران کم آبی و هم آلودگی آب داریم. بنا بر گفته علی امانپور معادن آموزشی تحقیقاتی وزارت جهاد مندرج در روزنامه رسالت ۲۷ شهریور ۷۴، سالانه ۵۰ میلیارد متر مکعب آب قابل استفاده کشور از جمله باران بیهوده به هدر می رود. و همچنین معاونت وزارت نیرو در کیهان اردیبهشت ۷۰ چنین گزارش داده بود: حدود ۷۰ درصد از منابع آبهای سطحی وزیرزمینی کشور در معرض انواع آلودگیهای شیمیایی و بیولوژیکی و غیره قرار دارند. دریای مازندران یک فاضلاب بزرگ است، زباله های بیمارستانی و غیره را در دریا تخلیه می کنند، هوشنگ شیرودی بیمارستان شهر تناکابن،هفته نامه پنجشنبه ها تاریخ ۲۳ اسفند ۷۶٫
کیهان در ۲۴ مرداد ۸۰ از قول رسول زرگر از مدیریت سازمان آب دولت آخوند خاتمی چنین گزارش می دهد: در فصل گرمای تابستان بیش از ۶۰ شهر ایران آب ندارند و فقط لطف و کرم خداوند است که می تواند به مشکلات بی آبی در ایران پایان دهد.
از روزنامه همشهری مورخ ۱۶ مهر ماه ۷۴ می خوانم: در دو دهه اخیر به خاطر گسترش پدیده مخرب بیابان زایی و اراضی کشاورزی بیش از ۸۰ درصد روستاهای حاشیه کویر و دیگر تخلیه شده اند. یک کارشناس امور جنگل در روزنامه سلام ۲۴ دی ۷۵ اینچنین می گوید: طی سالهای اخیر از جنگلها بی رویه تراشیده شده و عرصه به افراد و نهادها و ارگانهای دولتی واگذار گشته است. از دیگر عوامل تخریب جنگلها ساخت و ساز دولتی و وابسته به دولت در جنگل و آتش سوزی بر اثر مانورهای نظامی در نواحی جنگلها هستند. در این مورد یک کارشناس ارشد در روزنامه همشهری ۳۱ شهریور ۷۹ آمار تکاندهنده ای می دهد: طی ۲۰ سال گذشته از ۱۸ میلیون هکتار جنگلهای ایران در سال ۵۶ به میزان ۱۲ میلیون هکتار در سال ۷۸ رسیده است. خب این نمونه ها و فاکتها و اخبارها گوشه ای از وضعیت نگران کننده و شکننده اکولوژیک و خسارتهای گوناگون و همه جانبه غیر قابل جبران در کشور تحت حاکمیت آخوندهاست. از این نمونه ها فراوان است.
روزنامه سلام در ۲۲ مرداد ۷۷ می نویسد: ارزیابی کارشناسان اقتصادی ایران بدینگونه است که اگر ظرفیت های غنی منابع و سرمایه های طبیعی با توجه به کنترل و ثابت نگه داشتن میزان ازدیاد جمعیت بطور منطقی و علمی استفاده و بهره برداری شوند، درآمد ملی کشورها بلحاظ درآمد ناخالص سرانه به ۳۰ هزار دلار در سال بالغ خواهد بود. خب در حاکمیت ملایان در سالیان اخیر درآمد سرانه مردم بطور متوسط چیزی در حدود ۵۰۰ دلار در سال در ردیف کشوهای از نظر اقتصادی فثیر در جهان است. برای ارزیابی نظر کارشناس اقتصادی فوق لازم به ذکر است که متوسط میزان درآمد سالانه مردم در کشورهای ثروتمند جهان در سال ۱۹۸۷ در آمریکا معادل ۱۸۵۳۰، آلمان ۱۴۴۳۰، سویس ۲۱۳۳۰ دلار بالغ بوده است. با آنچه که گفته شد، اگر بخواهم نتیجه گیری کنم این می شود که در کشور ایران با توجه به شرایط و ساختارهای منابع پر اهمیت اکولوژیکی آن اگر نظام و دولتی ملی دموکراتیک و توسعه گرا (مدرن و سازنده) به جای رژیم جمهوری اسلامی وجود می داشت، بدون شک اگر هم تاکنون ایران نمی توانست در ردیف اول کشورهای ثروتمند باشد، کشورمان در آستانه مبدل شدن به یکی از مهمترین و پردرآمد ترین کشورهای جهان می بود. همچنین باید بگویم اگر از نقطه نظر علمی و اکولوژیک قبول داشته باشیم که انسانهای میهن ما در یک رابطه و ترکیب چدایی ناپذیر و قانونمند با عوامل طبیعت محیط زیست قرار دارند بنابراین کم و کیف شرایط و وضعیت منابع طبیعی غنی ایران نقش مهمی را در تغییر و تحولات تاریخی، انسانی و فرهنگی کشور داشته و درآینده نیز خواهد داشت.
ادامه دارد
