دکتر کاظم موسوی زاده
بر اساس آمارها، شواهد و گزارشات موثق کارشناسان و مطبوعات در داخل و خارج کشور میتوان به اوضاع نگران کننده روند رشد و گسترش شتابان آلودگی های مفرط زیست محیطی و کاهش و تخریب روزمره توان طبیعی و اکولوژیک سرزمین ایران پی برد، وضعیتی که بدون شک از نتایج حاکمیت مخرب جمهوری اسلامی در طول بیست و جهارسال گذشته بر میهن ماست. اکنون وضعیت به گونه ای است که اکثر شهرهای بزرگ و ساکنان میلیونی آنها و در راس همه شهر چهارده میلیونی و صنعتی تهران با انبوهی از مشکلات مزمن و مربوط به هم مانند آلودگی و بیماریهای پایدار زیست محیطی شهری روبرو است.
در حال حاضر برخی از مهمترین آلودگی ها شامل موارد وعوامل زیر هستند:
– پخش و سرایت آلودگی های همه جانبه خطرناک و کشنده ناشی از اقدامات پروژه های محرمانه هسته ای غنی سازی اورانیوم و تولید و بهره برداری از مواد میکرب ذغال، آنتراکس و باکتریهای طاعون و وبا و سموم بیماریها در مراکز دانشگاههای امام حسین، مالک اشتر و تهران و مجتمعات صنعتی در آبعلی و کرج مجاور شهر تهران ( با استناد به مدارک ارائه شده در کنفرانس های مطبوعاتی اپوزسیون شورای ملی مقاومت ایران مندرج در رسانه های بین المللی و پیگیری و هشدارهای آژانس بین المللی انرژی اتمی و غیره.)
– آلودگی آبهای سطحی و زیر زمینی و منابع آب آشامیدنی، دفع غیر بهداشتی و مخلوط شدن فاضلاب و زباله های شهری صنعتی و خطرناک بیمارستانی و آلودگی ناشی از اماکن زباله های قدیمی و پنهان و انبارهای متروکه صنعتی و نگهداری بدون ضابطه و قانون مواد شیمیایی و نمونه هایی از این قبیل. در این باره نمونه رائه شده در گزارش زیر بسیار تکان دهنده است: (مطالب بین دو خط تا به آخر از نگارنده این سطور است.)
تاکنون…” وجود انبارهای مواد شیمیایی- گوناگون- در تهران بارها موجب انفجار و آتش سوزی شده و یا به دلایل کنش متقابل مواد بر هم، گازهایی متصاعد می شوند که بسیار خطرناک و کشنده است. مکانهای نگهداری این مواد که از طراحی و مهندسی صحیح و ایمنی لازم برای ذخیره مواد شیمیایی و خطرناک بهره مند نیستند، بدون هیچ گونه- ضابطه و قانون- نظارتی در سطح شهر تهران احداث می شود. گاز هلیوم، آمونیاک کلرواسید کلریدریک از جمله مواد شیمیایی خطرناکی هستند که در این انبارها نگهداری می شوند. از آغاز سال ۱۳۸۲ تاکنون شهر تهران شاهد رخداد سه فقره حریق و ۱۲ مورد حادثه مرتبط با مواد شیمیایی بوده است. در سال ۸۰ نیز ۹ فقره حریق و یک مورد حادثه مربوط به مواد شیمیایی در تهران روی داد. از سوی دیگر حمل و نقل و انتقال مواد شیمیایی و همچنین انبار کردن و نگهداری این مواد از هیچ ساختار و قانونی تبعیت نمی کند، زیرا قانونی نیز تا کنون در این ارتباط وجود ندارد تا انبارداران موظف به رعایت آن باشند. در حال حاضر مواد شیمیایی بدون کنترل و بدون در نظر گرفتن قوانین ایمنی در شهر تهران حمل، پخش و ذخیره می شود…مساله مهم دیگر در ارتباط با انبارهای مواد شیمیایی در پایتخت را آلودگی زیست محیطی- خود- اماکن انبارها تشکیل می دهند که اساسا فاقد سیسیتم مناسب فاضلاب و کلاهک های تصفیه ای هستند و موجب انتشار این گازها- ی سمی و غبارهای آلوده بیماریزا- در هوای آسمان تهران می شوند. محل اصلی تجمع این انبارهای در تهران منطقه- پرجمعیت و رفت و آمد- بازار، کوچه عرب ها و خیابان ناصر خسرو است که سالیان متمادی است مواد مورد نظر در این منطقه ساخته و توزیع می شوند. هم اکنون تعداد ۲۵۰ انبار مواد شیمیایی دارای پروانه ساخت و ۷۵۰ انبار فاقد پروانه ساخت از طرف شهرداری وابسته به وزارت کشور- در شهر تهران وجود دارد. از سال گذشته تا کنون ۳۵ واحد از این انبارها- بدون مراقبت و پاکسازی- تعطیل شده است که اینها همه در منطقه ناصر خسرو واقع شده اند ولی تعداد زیادی نیز از محل های نگهداری مواد خطرناک و سمی در مناطق مختلف شهر به صورت پنهانی و حتی در ساختمانهای مسکونی و عمومی قرار دارند… باید گفت که به دلیل خلاء قانونی سازمان اتش نشانی نسبت به نحوه ساخت و عملکرد و یا تعطیل شدن این انبارها نظارتی ندارند و در این باره محدوده عمل آتش نشانی تنها شناسایی و ارجاع موارد تخلف به شهرداری است. رئیس گروه علل حریق و پیشگیری سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی تهران در این باره می گوید: به دلیل واقع شدن باراندازهای مواد شیمیایی و خطرناک در قلب شهر وقوع هرگونه حادثه ای ممکن می تواند شهر تهران را تحت الشعاع جدی قرار دهد. مندرج در صلح سبز نشریه داخلی جبهه سبز ایران شماره ۲۶ اردیبهشت ۸۲ صفحه ۶٫”
– مشکل مضاعف زیست محیطی در مورد وضعیت توسعه و مهندسی شهر سازی.
“با توجه به فشارهای رشد بی رویه و ازدیاد روزمره جمعیت در تهران است که حداقل هشتاد سال هم اکنون از استاندارهای در جهان عقب تر است و احتیاج به همه جانبه نگری برای حل وضعیت مشکلات تهران بعنوان شهری پایدار می باشد.”( دکتر بحرینی متخصص شهرسازی، رئیس دانشکده محیط زیست تهران، کیهان چاپ لندن ۱۰ اسفند ۱۳۷۹)
– علاوه بر آلودگی های مرتبط بهم، شامل آب، خاک، سر و صدا و ارتعاشات، کمبود فضای سبز و یا موارد نابسامانی و ناهنجاریهای محیط زندگی شهری، شهر تهران با آلودگی شدید هوا و افزایش دمای هوا نیز روبروست. مشکل آلودگی صوتی تهران خود نیاز به یک مبحث جداگانه دارد که در آینده نزدیک به این نوع از آلودگی به صورت علمی و بیان دلایل مربوط به آن خواهیم پرداخت.
فاجعه ملی آلودگی هوای تهران
از دیدگاه علمی و اکولوژیکی هوای پاک به کیفیت هوایی گفته می شود که عاری از مواد دودزا است. موادی که مضر به حال انسان و سایر موجودات باشد. (کتاب مهندسی محیط زیست، مجید عباس پور استاد دانشگاه)
لازم به یادآوری است که رهاورد برنامه و سیاستهای باصطلاح مبارزه با آلودگی هوا و اجرای مقررات و استاندارهای تعیین شده هوای پاک از سوی سازمان حفاظت محیط زیست تحت ریاست معصومه ابتنکار، گروگانگیر سابق و نماینده محمد خاتمی، بگونه ای است که سالها تهران همچنان مقام اول یا دوم در میان آلوده ترین هوای شهرهای دنیا را دارد و شرایط اضطراری آن به حد بحران انفجاری رسیده است. روزنامه همشهری وابسته به شهرداری در تاریخ ۱۱ آبان ۷۶ گزارش داده بود که اغلب شهرهای بزرگ و به ویژه تهران با بحران جدی ناشی از آلودگی هوا روبرو هستند. بطوریکه آلودگی هوای تهران به حد انفجار رسیده است. میزان مواد سمی ۱۰ تا ۲۰ برابر حد مجاز تعیین شده از سوی سازمان بهداشت جهانی است. مردم تهران برای مصون ماندن از این فاجعه ملی و اثرات آلودگی ماسک می زنند. (کیهان دی ماه ۷۹)
عوامل آلاینده و میزان بار آلودگی هوای تهران کدامند؟
روزنامه صدای عدالت شماره ۱۹ (۱۵ اردیبهشت ۱۳۸۰ صفحه ۱۰) با سر تیتر درشت ” تهران، ناله ترافیک و آلودگی هوا” و بنقل از محمد رضا تابش رئیس کمیته اقتصادی فنی و عمرانی کمسیون اصل ۹۰ قانون اساسی مجلس ششم آخوندی ۱۶ آبان ۷۹ در جواب سوال فوق به برخی دلایل اصلی اشاره کرده است.
” در تهران بیش از دو میلیون خودروی فعال وجود دارد که متوسط عمر آنها ۹/۱۵ سال برآورد شده است و بیشترین تعداد آن ها بین ۱۰ تا ۲۲ سال سن دارند و ۱۷ درصدشان روغن سوزی می نمایند. آلودگی هوای تهران ۵۰ درصد مربوط به خودروهای قدیمی و فرسوده، ۲۵ درصد ناشی از سوخت ناقص خودروهای تولید مونتاژ داخل و ۲۵ درصد به دلیل عدم وجود مهندسی ترافیک شهر تهران است. هزینه استاندارد کردن سوخت ها هم بسیار بالاست- یعنی شانس اجرای طرج و پروژه های استفاده از سوخت گاز مایع طبیعی و اجرای قوانین رعایت استانداردهای تعیین شده مربوط به گازهای خروجی وسایط نقلیه با محدودیت های جدی عدم بودجه گذاریها و تخصیص اعتبارات مالی مناسب و لازم دولتی در این رابطه روبروست- صنعت نفت کشور توان تولید روزانه ۱۱ میلیون لیتر بنزین بدون سرب را دارد اما متاسفانه امکانات مصرف آن فقط حدود ۴/۱ میلیون لیتر در روز است. خودروهای فعال در تهران طبق نهادهای زیست محیطی در هر شبانه روز معادل ۱۶ تن ذرات لاستیک، ۷ تن ازبست لنت ترمز و ۵ تن سرب- سرطانزا- در هوای تهران پخش می کنند. تنها فقط نیروگاه بعثت، فیروزی، ری و پالایشگاه تهران- یعنی اندک صنایع بیشمار تحت اختیارات و اداره دولت خاتمی- بیش از ۸۳ هزار تن آلاینده های خطرناک وارد هوای تهران می کنند و تهران و مناطق حاشیه ای آن را تا کیلومتر-ها- در معرض آلودگی بیش از حد مجاز قرار می دهند. نیروگاه بعثت، فیروزی، ری و پالایشگاه تهران ۲/۱۷ درصد اکسیدهای ازت آلاینده های هوای تهران را تشکیل می دهند. ترکیبات گوگرد منتشره از نیروگاه ۳۰ درصد و ترکیبات نیتروژن و از خروجی از پالایشگاه تهران ۷ درصد بیش از حد استانداردهای جهانی در این زمینه است.” ” بر اساس آمارهای موجود ۴۶ درصد از مواد زائدی که توسط واحدهای صنعتی در محیط پراکنده می شوند سمی هستند که بایستی با نصب تجهیزات و فیلترهای تصفیه مورد نیاز و مناسب از انتقال این مواد در محیط زندگی مردم جلوگیری بعمل آید.” (روزنامه همشهری، تاریخ ۵/۱۰/۱۳۷۵ صفحه ۳)
از سوی دیگر در بررسی دقیق میزان بار و تراکم گازهای سمی و کشنده فضای زیستی تهران این حقیقت را نیز نباید از نظر دور داشت که اگر گزارشات آمارهای زیست محیطی صحیح حتی جایی در نظام دولت و نهادهای ذیربط رژیم موجود باشند، حکم اسناد محرمانه و طبقه بندی شده را دارند و در واقع آنچه که به عرصه مطبوعات می رسد و در دسترس مردم قرار می گیرد، سانسور شده است.
” مجموعا روزانه ۳ هزار تن منو و دی اکسید کربن- گازهایی که از سوخت های فسیلی بدست می آیند و پس از بخار آب دومین گاز گلخانه ای تهدید کننده گرم شدن جو شهر تهران محسوب می شوند- ۴۵۰ تن مواد هیدروکربنی، ۱۲۰ تن اکسیدهای ازت، ۳۰ تن اکسیدهای گوگرد، ۳۰ تن ذرات معلق گرد و غبار و بیش از ۲ تن سرب و دیگر فلزات سنگین- که در دراز مدت باعث بیماریهای سرطانزا، قلبی، آلرژیک، ریوی و تنفسی مردم و در جامعه شهری می گردند- در هوای تهران پخش و انتشار می یابند، روزنامه همشهری ۲۳ مهر ماه ۷۴٫”
این در حالی است که از دیربازچه از نظر علمی و چه هشدارهای کارشناسان، ارگانها و نهادها و سازمانهای ذیربط دولتی و مسئول مراقبت از کیفیت هوای تهران کاملا با این مشکلات و با بهم پیوستگی و کنش متقابل عوامل طبیعی و مصنوعی آشنایی داشتند. عوامل طبیعی در ارتباط باجایگاه و موقعیت ویژه جغرافیایی اقلیمی وجوی وضعیت خشک گرم، کم باران و کم باد منطقه تهران- بوده که بر اثر تغییرات جوی بخصوص در فواصل ماههای سرمای زمستان موجب حالت اینوژن( وارونگی) می شود و بدینترتیب باعث تراکم و اثرات شدید آلاینده ها در اتمسفر هوا و شهر تهران می شود.
برخی اثرات و عوارض وخیم مشکل لاینحل آلودگی هوای تهران تحت حاکمیت آخوندها
بر اساس استانداردهای جهانی و کپی شده دراستانداردهای مقرر هوای پاک سازمان محیط زیست- بنظر می رسد با شرایط و الزامات موقعیت و جایگاه حاد جغرافیایی و آب و هوایی شهر تهران همخوانی دارد- آلودگی هوای تهران نباید بیش از یکبار در سال به حد ناسالم برسد. اما بنابر اضهارات و اقرارات مهندس ابوالحسنی مدیر عامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در هفته های اخیر ” در سال ۱۳۸۱ بیش از ۱۲۵ روز هوای تهران در حد ناسالم قرار داشته و حتی تا مرز شرایط خطرناک نیز پیشرفت کرده است. و همینطور در ۴۰ روز اول سال ۸۲- که در روزهای بهار حالت خفگی هوای تهران نامحتمل است- این اتفاق بیش از ۵ بار در تهران آنهم با وجود شرایط مساعد جوی و ناپایداریهای موثر به صورت بارندگی و وزش باد رخ داده است.” ( کیهان لندن، ۱ مرداد ۸۲)
فاکتهای رسمی ارائه شده و مشخص دلالت بر این واقعیت دارد که مشکل مزمن آلودگی هوا در دولت خاتمی نه تنها چاره جویی اساسی نشده بلکه روند آن افزایش یافته است. و دراین زمینه ” اگر به -معضلات شناخته شده- به اصطلاح سوخت و فن آوری خودروها، توسعه حمل و نقل عمومی و معاینه فنی در تهران بطور جدی توجه و برخورد گردد -گردیده بود- سالانه از مرگ و میر ۴۶۰۰ نفر به لحاظ آلودگی هوا کاسته می شد.” (مدیر عامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، مندرج در همشهری ۲۴ آبان ۷۹)
علیرغم اخطارهای مداوم سازمان کنترل کیفیت هوا، تعداد قربانیان ناشی از عوامل آلودگی هوا و ترافیک سالانه همچنان رو به افزایش است.
“بجز آلودگی هوای تهران که تاکنون بیش از ۹ هزار نفر را کشته است، ۱۷ هزار کشته نیز به خاطر تصادفات ترافیکی در تهران آمارگیری شده است.” (صرافین، کارشناس در امور حمل و نقل و ترافیک)
در اینجا از ذکر و ضعیت، چگونگی ،آمار و میزان شیوع بی اندازه مسمومیت و بیماریهای گوناگئن آلودگی هوا در سطح گسترده بر کودکان و سالخوردگان در این سالیان صرفنظر کرده و آن را به زمانی دیگر موکول می کنم.
صدای زنگ خطر گرمتر شدن دمای هوای تهران
بنا براظهار رئیس سازمان هواشناسی کشور، “در کشور ایران هوا در دو سه دهه اخیر با شدتی بی سابقه و باور نکردنی رو به گرمی رفته است. متوسط دمای شهر تهران در سی سال گذشته – که البته بیش از ۲۴ سال آن تحت حاکمیت شوم آخوندها بوده است) ۵/۱ درجه گرمتر شده است.” ( علی محمد نوریان روزنامه همشهری ۸/۲/۱۳۸۰). به نظر می رسد از جمله کم آب تر شدن ایران- تهران- بیش از آنکه نتیجه کم شدن بارش و یا خشکسالی های متناوب باشد، نتیجه گرم تر شدن زمین است. (فصلنامه صلح سبز،سال سوم شماره یازدهم و دوازدهم سال ۱۳۸۱ صفحه ۱۹)
البته بر اساس تحقیقات و مشاهدات محققان مختلف در چند سال اخیر معضل گرم شدن دمای هوا در کشورهای جهان ناشی از رشد روز افزون گاز دی اکسید کربن بلحاظ استفاده از سوخت های فسیلی گوناگون مشکلی شناخته شده است که اثرات و عواقب آسیبهای آن برای جوامع انسانی، زیست بوم ها، گونه ها و غیره بسیار نگران کننده می باشد.
اما باید در نظر داشت که سیاستهای عدم چاره جویی، ندانم کاری و غیرعلمی رژیم حاکم در زمینه های انرژی، محیط زیست و…، روزانه ۳ هزار تن آلاینده های اکسید کربن و غیره به اتمسفر تهران اضافه نموده است که بطور مشخص در گرم شدن دمای هوا و زمین و افزایش اثرات گلخانه ای موثر بوده است. بطور مثال بنابر گزارش همشهری ۵ مهر ماه ۷۸ ” در بسیاری از مناطق- بخصوص مرکزی- و پرترافیک شهر تهران غلظت گازهای اکسید کربن به ۱۲۰ پی پی ام می رسد. در حالیکه استانداردهای بین المللی در مورد گاز منو اکسید کربن تا ۹ پی پی ام مجاز شمرده می شود.”
بررسی وضعیت میزان تراکم آلایانده های اکسید کربن و دود و دم و گازهای گوناگون در ایجاد مداوم آلودگی هوای ازن که شهر تهران در نزدیک به دو سوم روزها در سالهای اخیر با این مشکل روبرو بوده است- حاکی از این واقعیت است که فضای زیستی تهران ۱۲۵ بار اضافه بر حد استانداردهای سازمان بهداشت جهانی آلوده می باشد. از نظر علمی، اکولوژیکی و آرولوگی، ادامه آثار و عواقب آسیب های یک چنین وضعیتی در بلند مدت چیست؟
بدینترتیب” گرم تر شدن پیوسته هوا در چند سال اخیر بطوریکه در تهران- در روزهای بهاری- مثلا در روز ۲۵ اردیبهشت ۸۰، دما به ۳۶ درجه رسید که در آمارهای سال پیش از آن بی سابقه بوده است. (گزارش روابط عمومی شرکت آب و فاضلاب استان تهران، همشهری ۲۷/۲/۱۳۸۰) زنگ خطری است که برای همه مردم ایران و شهروندان- مسکونی شهر ۱۴ میلیونی در شرایط اقلیمی و جوی خشک و گرم منطقه تهران- ساده به صدا درآمده است.” (فصلنامه صلح سبز، نشریه جبهه سبز ایران، شماره ۱۱/۱۲ سال ۱۳۸۱، صفحه ۲۳)
در پایان سخن یکبار دیگر لازم به یادآوری است که برای فایق آمدن بر مشکلات و مصیبتهای زیست محیطی و اکولوژیکی در ایران که هر روزابعاد تازه و پیچیده تری بخود می گیرد،هیچ چاره ای وجود ندارد جز آنکه مردم ایران سر منشاء اصلی و سیاسی بروز این قبیل دشواریها یعنی رژیم جمهوری اسلامی را هر چه زودتر ریشه کن کنند. به امید آنروز.
۱۶ مرداد ۱۳۸۲
